Polyvagal Theory in therapie: vrienden worden met je zenuwstelsel

Kennis over de polyvagaal theorie is van belang als je last hebt van terugkerende stress en spanning, als je je flow niet kunt vinden en ook als je vast zit in boosheid of apathie. De polyvagaal theorie werpt tevens licht op hoe we vertrouwen of juist mensen wantrouwen. Als je begrijpt hoe je zenuwstelsel invloed heeft op je reacties (vechten, vluchten, bevriezen, uit contact gaan etc), dan kan je daarna deze reacties, herkennen als een automatische reactie van je autonome zenuwstelsel.  En doordát je dit herkent krijg je de mogelijkheid om weer terug te keren naar een andere staat. Een staat waarin je wél contact kan maken, verbinding en veiligheid ervaart en waarin je niet vast blijft zitten in paniek, verdediging, boosheid of afgeslotenheid.

Ons autonome zenuwstelsel bestaat uit drie delen.

Het ventrale vagale deel. Als we vanuit dit gedeelte van het zenuwstelsel functioneren voelen we ons veilig, zijn we open en nieuwsgierig en zijn we betrokken bij de mensen om ons heen. We noemen dit ons sociaal betrokkenheidsysteem.

Het sympathische deel van het zenuwstelsel zorgt meer voor primaire vecht- en vluchtresponsen, pantseren, beschermen, schrap zetten. Als het systeem aanstaat is het moeilijk tot rust te brengen.

Het dorsale vagale systeem is actief als je je teruggetrokken, afgescheiden voelt van de wereld. Je ervaart geen verbinding meer. Gevoelens als matheid, somberte of leegte of niets voelen zijn kenmerkend voor deze staat van het autonome zenuwstelsel.

Het autonome zenuwstelsel staat voortdurend aan en is op zoek naar signalen van gevaar en signalen van veiligheid, we noemend dat neuroceptie. Deze neuroceptie maakt dat we automatisch in een andere deel van ons zenuwstelsel terecht komen. Afhankelijk van de deel waarin we ons bevinden creëert ons brein een bij de staat passend verhaal.  Vervolgens gaan we ons naar dit verhaal gedragen met als gevolg dat we ons blijven voelen zoals we ons voelen, zo komt een vicieuze cirkel op gang.

In dat licht zijn de klachten en problemen een manifestatie van een gedereguleerd zenuwstelsel.  In die zin werk ik ook niet met labels en diagnoses, immers ze houden ons vast in de identificatie met een deel van ons zenuwstelsel en dat helpt ons niet verder. Een depressie is een zenuwstelsel dat vast zit in het dorsale deel, een burn-out vertelt het verhaal van een zenuwstelsel dat geconditioneerd is op het sympatische deel. Niets meer en niets minder. Het vrienden worden met je eigen zenuwstelsel en het leren reguleren is de uitweg.

Met behulp van technieken uit de Polyvagal theorie en Past Reality Integration leer ik je in veiligheid en zonder oordeel:

• herkennen hoe jouw zenuwstelsel in elkaar zit, welke reacties het vertoont.
• lichaamssignalen serieus te nemen.
• leren defensieve reacties van het sympatische en/of dorsale deel te reguleren op een manier die bij jou past en zo weer in contact te komen met jezelf en het sociale betrokkenheidsysteem.
• meer ventrale energie toevoegen aan het systeem, zodat je meer verankert raakt in dit gezonde deel van het zenuwstelsel.
• Je wordt als het ware de bestuurder van je eigen zenuwstelsel. Daardoor zul je steeds meer tijd doorbrengen in het ventraal vagale deel van je zenuwstelsel en eerder kunnen herkennen en ingrijpen wanneer disregulatie plaatsvindt.

Ik haal een quote aan van Deb Dana die de Polyvagaal theorie op prachtige wijze vertaalt heeft naar de therapiepraktijk.

Polyvagal Theory… 

the science of feeling safe enough to fall in love with life

and take the risks of living…

“De taak van het autonome zenuwstelsel is om ervoor te zorgen dat we overleven op momenten van gevaar en opbloeien in tijden van veiligheid. Om te kunnen overleven, moeten we bedreigingen kunnen herkennen en moet er een overlevingsrespons worden geactiveerd. Voor opbloeien is precies het tegenovergestelde nodig – het afremmen van de overlevingsrespons, zodat sociale betrokkenheid mogelijk wordt. Als we dit vermogen tot activering, remming en flexibiliteit van reageren niet hebben, maakt dat ons leven zwaar.”
– Deb Dana, LCSW

De handleiding voor beginners door Deb Dana, vertaald in het Nederlands, vind je hier
De Engelstalige handleiding voor beginners door Deb Dana, vind je hier